معافیت مالیاتی و تفاوت آن با نرخ صفر

طبق گزارش شورای عالی مالیاتی، بیشترین دعاوی و پرونده‌ها در این شورا مربوط به معافیت مالیاتی و مباحث مختلف آن است.
برای نمونه بسیاری از مودیان ادعا دارند که از معافیت مالیاتی برخوردار هستند، اما این حق برای آنها لحاظ نشده است.

معافیت مالیاتی چیست؟
در یک تعریف آکادمیک می‌توان معافیت مالیاتی را خروج قانونی برخی از منابع درآمدی و سرمایه‌ای از شمول پرداخت موقت و غیردائمی مالیات دانست که معمولا ابزاری برای اعمال سیاست‌های حمایتی دولت نیز محسوب می‌شود. اگر بخواهیم یک دسته‌بندی از قانون مالیات‌های مستقیم داشته باشیم، می‌توان آن را به دو دسته مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی تقسیم‌بندی کرد.

نکته مهم آن است که اساسا ما هیچ معافیتی را به شکل دائم نداریم. برای نمونه ممکن است برخی از منابع درآمدی مانند مالیات بر درآمد املاک، مشاغل یا اشخاص حقوقی به شکل موقت از پرداخت مالیات معاف باشند. اما امکان دارد قانون‌گذار بعد از مدتی بنا به هر دلیلی این معافیت‌ها را لغو کند.

دلیل اصلی اعطای معافیت مالیاتی؛ حمایت از کسب‌وکارهای مختلف است. بنابراین اگر برخی از شرکت‌ها و کسب‌وکارها از پرداخت مالیات معاف هستند؛ در واقع در اصل برای حمایت و رونق آنها است.

نرخ صفر چه تفاوتی با معافیت مالیاتی دارد؟
ابتدا باید بدانیم که نرخ صفر مالیاتی چیست. در ماده 119 قانون برنامه پنجم توسعه قانون‌گذار سیاستی را تحت عنوان نرخ صفر به جای معافیت مالیاتی به کار برد.

در همین زمینه ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم می‌گوید مالیات با نرخ صفر روشی است که مودیان مشمول آن ملکف به تسلیم اظهارنامه، دفاتر قانونی و اسناد و مدارک حسابداری حسب مورد برای درآمدهای خود به ترتیبی که سازمان‌ امور مالیاتی عنوان می‌کند؛ هستند.

در ادامه همین ماده قانونی بیان می‌کند که اتفاقا سازمان امور مالیاتی به اسناد و دفاتر این مودیان رسیدگی کرده و حتی درآمد مشمول مالیات آنها را نیز مشخص می‌کند؛ اما به جای ضرب در 25 درصد در صفر درصد ضرب می‌کند.

این سوال ایجاد می‌شود که چرا باید سازمان امور مالیاتی این فرایندها و فعالیت‌ها را انجام دهد و در آخر مالیات را با نرخ صفر محاسبه کند؟

در پاسخ باید گفت این کار دلایلی دارد که با یک مثال به آن پاسخ می‌دهیم. فرض کنید شرکتی که در مناطق آزاد فعالیت می‌کند؛ به جای نرخ صفر معاف از مالیات باشد. مودیانی که معاف از مالیات هستند، اساسا تکالیف مالیاتی خاصی مانند ارائه‌ اظهارنامه به سازمان امور مالیاتی ندارند.

حال فرض کنید که شرکتی از تهران با این شرکت که در مناطق آزاد فعالیت می‌کند؛ وارد معامله شود و کاملا اطلاع دارد که این شرکت نیز تکالیف مالیاتی خاصی انجام نمی‌دهد و سازمان امور مالیاتی را از موضوع خاصی مطلع نمی‌کند. در اینجا شرکت مستقر در تهران نیز می‌تواند این موضوع را از سازمان پنهان کند و در اینجا به راحتی فرار مالیاتی رخ می‌دهد.

تبصره‌ یک ماده 146 مکرر ق.م.م اینطور بیان می‌کند که شرط برخورداری از نرخ صفر و هرگونه معافیت یا مشوق مالیاتی؛ ارائه‌ اظهارنامه مالیاتی، دفاتر یا اسناد و مدارک در موئد مقرر در این قانون یا سایر قوانین است.